Δες από τι αποτελείται το σύστημα πέδησης και η ανάρτηση. Μάθε πως λειτουργούν & πως βελτιώνονται, αλλά και τι προβλήματα μπορεί να «βγάλουν» αν δεν προσέξεις.
Το σύστημα των φρένων του αυτοκινήτου είναι ένα από τα κυριότερα τμήματα στον τομέα της ασφάλειας. Θα πρέπει πάντοτε να είσαι σίγουρος για την αποτελεσματικότητά τους προκειμένου να μην βρεθείς εκτεθειμένος στον κίνδυνο ή να μην εκθέσεις άλλους σε κίνδυνο.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, περιγράφοντας το υδραυλικό κύκλωμα. Τα βασικά του μέρη είναι η αντλία μονής ενέργειας, οι σωληνώσεις και ασφαλώς τα υγρά. Η αντλία μετακινεί ένα έμβολο και ουσιαστικά πολλαπλασιάζει τη δύναμη που ασκεί ο οδηγός στο πεντάλ του φρένου. Το υγρό φρένων αποτελεί το μέσο που θα μεταφέρει τη δύναμη που ασκείται στο κύκλωμα, ενώ στα περισσότερα αυτοκίνητα αναλαμβάνει και τη μεταφορά της δύναμης στον συμπλέκτη. Παράλληλα, ο δεύτερος ρόλος τους είναι να λιπαίνουν τα κινούμενα μέρη, αλλά και να προστατεύουν το κύκλωμα από τη διάβρωση. Τέλος, το υδραυλικό κύκλωμα χωρίς σωληνώσεις δεν υφίσταται, μιας και μέσα σε αυτές ρέει το υγρό των φρένων.
Πέρα από το υδραυλικό κύκλωμα, οι πραγματικοί «εργάτες» του συστήματος πέδησης βρίσκονται κοντά στους τροχούς και είναι τα γνωστά σε όλους δισκόφρενα ή ταμπούρα. Τα δισκόφρενα, που σήμερα τοποθετούνται στην πλειονότητα των αυτοκινήτων απαρτίζονται κυρίως από τις δαγκάνες με τα έμβολά τους, τα τακάκια και τις δισκόπλακες. Αφού το υδραυλικό κύκλωμα έχει αυξήσει την πίεση στις σωληνώσεις, τα έμβολα πιέζονται και με τη σειρά τους κινούν τα τακάκια, τα οποία αποτελούν το βασικό υλικό τριβής. Η επιβράδυνση του αυτοκινήτου πραγματοποιείται όταν τα τακάκια έρθουν σε επαφή με τον δίσκο, ο οποίος κατασκευάζεται κυρίως από χάλυβα υψηλής αντοχής και περιστρέφεται μαζί με τους τροχούς. Παρομοίως λειτουργούν και τα ταμπούρα, τα οποία συναντάμε πλέον αποκλειστικά στον πίσω άξονα αυτοκινήτων που ανήκουν σε μικρότερες κατηγορίες. Πρόκειται για έναν κυκλικό μηχανισμό, ο οποίος στο εσωτερικό του φέρει τις σιαγώνες, οι οποίες επιτελούν ακριβώς το ίδιο έργο με τα τακάκια. Όταν ασκείται πίεση στο υδραυλικό κύκλωμα, οι σιαγώνες ανοίγουν και έρχονται σε επαφή με την εσωτερική περιφέρεια του ταμπούρου και εν τέλει ο τροχός επιβραδύνει.
Πως λειτουργούν;
Πατώντας το πεντάλ του φρένου, ουσιαστικά τα υγρά από το δοχείο των φρένων σπρώχνονται στο υπόλοιπο κύκλωμα και συγκεκριμένα στο πιστόνι της δαγκάνας, η οποία πιέζει με τα τακάκια τα δισκόφρενα, σταματώντας μέσω τριβής τους τροχούς. Από την παραπάνω διαδικασία εξαρτάται εν πολλοίς η ασφάλειά στο δρόμο και επομένως θα πρέπει να γνωρίζεις όλες τις λεπτομέρειες που θα σε βοηθήσουν να ελέγξεις, αν το σύστημα πέδησης λειτουργεί σωστά ή αν πρέπει να απευθυνθείς στο πρώτο συνεργείο που θα βρεις μπροστά σου.
Η εξέλιξη τους μέσα στο χρόνο
Τα αυτοκίνητα του παρελθόντος εξοπλίζονταν αποκλειστικά με ταμπούρα και στους τέσσερις τροχούς, αλλά οι υψηλές θερμοκρασίες που αναπτύσσονταν είχαν σαν αποτέλεσμα να μην μπορούν να ανταπεξέλθουν κάτω από πίεση. Έτσι, τα δισκόφρενα πλέον είναι η μόνη λύση για τα σύγχρονα αυτοκίνητα, ενώ στον εμπρός άξονα οι δίσκοι είναι αεριζόμενοι ώστε να μην αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπερθέρμανσης. Η εξέλιξη βέβαια δεν πρόκειται να σταματήσει και αυτό φαίνεται από τα supercars, τα οποία εξοπλίζονται πλέον με δίσκους κατασκευασμένους από κεραμικά υλικά. Με αυτόν τον τρόπο ακόμα και σε συνθήκες αγωνιστικής οδήγησης, όπου η θερμοκρασία αυξάνεται κατακόρυφα, τα φρένα δεν καταπονούνται και η απόδοση τους παραμένει σταθερή.
Σε επίπεδα ασφαλείας το ABS (σύστημα αντιμπλοκαρίσματος των τροχών) αποτέλεσε επανάσταση στον χώρο της αυτοκίνησης, αφού ακόμα και σε φρενάρισμα πανικού διατηρείται η πρόσφυση και ο οδηγός είναι σε θέση να ελέγξει την πορεία του οχήματος. Επίσης, το σύστημα EBD (ηλεκτρονικός κατανεμητής πέδησης) είναι ικανό να ασκήσει μεγαλύτερη πίεση σε συγκεκριμένους τροχούς ώστε να βελτιωθεί η δυναμική συμπεριφορά του οχήματος και να μειωθούν φαινόμενα υποστροφής ή υπερστροφής.
Ποιες είναι οι συνηθέστερες βλάβες
Το πιο συχνό πρόβλημα είναι φυσικά η απώλεια υγρού φρένων. Όταν το υγρό αυτό τελειώσει, τα φρένα σου απλά δεν θα λειτουργήσουν. Φυσικά μπορείς και από μόνος σου να ελέγχεις την στάθμη του υγρού ή να τσεκάρεις αν υπάρχει διαρροή, κοιτάζοντας κάτω από το αυτοκίνητο σου.
Μια άλλη πιθανή αιτία είναι να έχει βλάβη ο κύριος κύλινδρος φρένων. Η λειτουργία του κύριου κυλίνδρου είναι να συμπιέζει το υγρό φρένων. Η πίεση αυτή με τη σειρά της προκαλεί τα φρένα, ώστε να ακουμπούν στους τροχούς. Αν λοιπόν ο κύριος κύλινδρος δεν λειτουργεί σωστά ή λειτουργεί μόνο μερικές φορές, το φρενάρισμα σου θα χάσει την δύναμη του και περιστασιακά το πεντάλ του φρένου σου θα ακουμπήσει το πάτωμα.
Από την άλλη μπορεί να ευθύνεται και ένας κακός ενισχυτής φρένων. Ο ενισχυτής είναι ένας μηχανισμός που χρησιμοποιεί πίεση κενού, για να ενισχύσει την δύναμη που ασκείται στο πεντάλ του φρένου. Εάν ο ενισχυτής αυτός είναι σε κακή κατάσταση, τότε δεν θα εφαρμοστεί η πλήρης δύναμη που απαιτείται, για να ενεργοποιηθεί ο κύριος κύλινδρος, ώστε να συμπιεστεί το υγρό των φρένων. Το πεντάλ θα πάει μέχρι το πάτωμα και το αυτοκίνητο θα σταματήσει πιο δύσκολα.
Τέλος ακόμα μία αιτία, είσαι εσύ ο ίδιος! Κι όμως! Πρέπει να ξέρεις, ότι όσο περισσότερο χρησιμοποιείς τα φρένα, τόσο πιο θερμό γίνεται το υγρό φρένων, με αποτέλεσμα να ρευστοποιείται περισσότερο. Όσο πιο «λεπτό» είναι το υγρό, τόσο περισσότερη δύναμη χρειάζεται, ώστε να ασκηθεί η πίεση που χρειάζονται τα φρένα για να λειτουργούν. ¶ρα υπάρχει η πιθανότητα το σύστημα πέδησής σου να μην είναι σε θέση να παράγει τη αναγκαία δύναμη. Έτσι, εάν το πεντάλ φτάνει συχνά στο πάτωμα και δεν μπορείς να βρεις μηχανικό λόγο, ίσως πρέπει να σκεφτείς να αλλάξεις το στυλ οδήγησης σου.
Θες να τα αλλάξεις; Δες πως θα ψάξεις
Ποια είναι τα πρώτα στοιχεία στα οποία θα πρέπει να δώσεις έμφαση κατά την έρευνα αγοράς; Ίσως η ισχύς του κινητήρα, το επίπεδο εξοπλισμού και το κόστος συντήρησης. Αναμφισβήτητα θα γνωρίζεις τα δευτερόλεπτα που απαιτούνται για να επιταχύνει το αυτοκίνητο σου από στάση μέχρι τα 100 χλμ./ώρα, αλλά όχι το αντίστροφο! Η βελτίωση του κινητήρα θα πρέπει πάντα να συνοδεύεται από αναβάθμιση του συστήματος πέδησης, γεγονός που πολλοί αμελούν με αποτέλεσμα το αυτοκίνητο να χάνει την «εργοστασιακή» του ασφάλεια. Τα περισσότερα μοντέλα της αγοράς έχουν φρένα που είναι συμβατά με αυτά των μεγαλύτερων εκδόσεων, με αποτέλεσμα η αντικατάσταση τους με αυτά πριν τη μηχανική βελτίωση να αποτελεί μία πολύ καλή λύση. Επιπρόσθετα, η αντικατάσταση των δίσκων με νέους αεριζόμενους-διάτρητους μεγαλύτερης διαμέτρου επιλέγεται συχνά, ενώ αρκετά διαδεδομένη είναι και η αναβάθμιση με κιτ φρένων που προσφέρουν μεγαλύτερους δίσκους, πολυπίστονες δαγκάνες που φέρουν τακάκια αυξημένης επιφάνειας, αλλά και σωληνάκια υψηλής τα οποία είναι ανθεκτικά στις υψηλές πιέσεις που δέχεται το υδραυλικό κύκλωμα. Πριν κάνεις λοιπόν την επιλογή σου έχε υπόψη σου τα εξής:
Οι κατασκευαστές προτείνουν αλλαγή των υγρών φρένων κάθε περίπου δύο χρόνια, εργασία που πολλές φορές αμελείται.
Με τους όρους διπίστονες, τετραπίστονες κτλ. δαγκάνες, αναφερόμαστε στο πλήθος των εμβόλων που πιέζουν τα τακάκια.
Το κόστος των κεραμικών δισκόφρενων παραμένει ακόμα «απαγορευτικό». Απαιτούνται ποσά της τάξης των 5.000-6.000 ευρώ αν δεν ανήκουν στον «στάνταρ» εξοπλισμό.
Οι κεραμικοί δίσκοι των μονοθεσίων της Formula 1 είναι ικανοί να ανταπεξέλθουν ακόμα και σε θερμοκρασίες που αγγίζουν τους 1.200 βαθμούς Κελσίου.
Ο ρόλος της ανάρτησης
Με τον όρο ανάρτηση ενός οχήματος αναφερόμαστε σε μια κατασκευή, η οποία αποτελείται από τα γνωστά σε όλους μας αμορτισέρ, τα ελατήρια, την αντιστρεπτική δοκό και κάποια εξαρτήματα συγκράτησης, όπως αρθρώσεις και ράβδους. Ο τρόπος σχεδίασης των τελευταίων καθορίζει σε μεγάλο βαθμό το είδος της ανάρτησης. Ουσιαστικά, η ανάρτηση είναι το σύνολο των εξαρτημάτων που διαχωρίζουν την αναρτημένη μάζα (πλαίσιο, κινητήρας, σύστημα μετάδοσης) από τη μη αναρτημένη μάζα του οχήματος (ζάντες, δισκόφρενα, ελαστικά). Η ύπαρξη συστήματος ανάρτησης είναι ζωτικής σημασίας για ένα αυτοκίνητο, τόσο για την εξασφάλιση υψηλού επιπέδου άνεσης των επιβατών, όσο για την οδική συμπεριφορά και τη βελτίωση της ενεργητικής ασφάλειας.
Η επιλογή του καταλληλότερου είδους ανάρτησης είναι μία δύσκολη απόφαση για τους μηχανικούς των αυτοκινητοβιομηχανιών, μιας και πρέπει να βρεθεί η «χρυσή τομή» ανάμεσα στην άνεση, την οδική συμπεριφορά και την πολυπλοκότητα της κατασκευής (κόστος).
Πότε χαλάνε;
Το αυτοκίνητο μπορεί να έρχεται σε επαφή με το δρόμο μόνο μέσω του πέλματος των τροχών, αλλά όλο του το βάρος και η συμπεριφορά του εξαρτάται από τις αναρτήσεις που αναλαμβάνουν να συμβιβάσουν τα ασυμβίβαστα, την άνεση και την ποιότητα κύλισης, με το σωστό έλεγχο και την προβλεπόμενη συμπεριφορά στο όριο.
Οι αναρτήσεις του αυτοκινήτου είναι από τα μέρη που καταπονούνται συνέχεια, με κάθε χιλιόμετρο που διανύεις. Σε αντίθεση με τον κινητήρα, στον οποίο αλλάζεις λάδια και κάνεις σέρβις για να διατηρήσεις τη λειτουργία και την απόδοσή του σε βάθος χρόνου, τα αμορτισέρ είναι κλειστά συστήματα με πεπερασμένη διάρκεια ζωής, όπως και τα ελατήρια που τα συνοδεύουν.
Οι καταπονήσεις αυξάνονται γεωμετρικά με τα φορτία που μεταφέρεις, τον αριθμό των επιβατών που έχεις συνήθως και τις λακκούβες και τους κακοτράχαλους δρόμους στους οποίους κινείσαι. Δυστυχώς, η απόδοσή τους πέφτει σταδιακά, κάνοντας δυσκολότερη τη συνειδητοποίηση του σημείου στο οποίο παύουν να αποδίδουν σύμφωνα με τις προδιαγραφές τους μέχρι να είναι πλέον πολύ αργά.
Πως επιλέγεις ανάρτηση και τι μπορείς να αλλάξεις
Στην αγορά υπάρχουν προϊόντα που υπόσχονται καλύτερες επιδόσεις, ασφαλέστερη οδήγηση, καλύτερη οδική συμπεριφορά κτλ, ωστόσο θα πρέπει να έχεις πάντα υπόψη σου και τις δυο πλευρές του «νομίσματος». Η σχεδίαση ενός συστήματος ανάρτησης και πιο συγκεκριμένα η επιλογή ελατηρίων και αμορτισέρ, δεν είναι ποτέ «τέλεια». Είναι πολύ καλή για μια συγκεκριμένη χρήση, αλλά πάντα θα υστερεί σε κάποιον τομέα. Δεν μπορεί να συνυπάρχει η μέγιστη άνεση με τη μέγιστη πρόσφυση, όπως και η άνεση σε «ταχύτητες πόλεως», με την ευστάθεια σε υψηλές ταχύτητες . Η κατανόηση των απαιτήσεων σου την ώρα της οδήγησης, είναι ένας σημαντικός παράγοντας επιλογής αμορτισέρ-ελατηρίων, έχοντας πάντα κατά νου, ότι δεν μπορεί να υπάρξει σύστημα ανάρτησης χωρίς συμβιβασμούς.